Energietransitie grootste greenwashing in historie

We hebben de afgelopen eeuw enorme hoeveelheden fossiele energie gebruikt en die voorraden zijn eindig en dragen bij aan de opwarming van de aarde. Daarom draait het in de toekomst nog maar om één ding: toegang tot schone energie. Er is echter een groot probleem met deze zienswijze: de kosten.

De kosten om een samenleving te laten draaien op hernieuwbare energie zijn vele malen hoger dan wanneer je fossiele brandstoffen uit de grond haalt. Dus we kunnen hernieuwbare energie gebruiken. Er kan een beschaving op draaien. Maar niet zoals we onze huidige beschaving hebben gestructureerd met bijvoorbeeld zijn wereldwijde just-in-time-productieketen en duizenden vliegtuigen die tegelijkertijd in de lucht hangen. Ons huidige gebruik van hernieuwbare energie leunt op subsidies, wetswijzigingen en financiële compensatie, zodat we het huidige wereldwijde consumptieniveau kunnen volhouden. Maar dan wel tegen torenhoge kosten voor de industrie, wat een enorme negatieve impact op onze economie en welvaart heeft. Dat zien we nu al gebeuren met bijvoorbeeld de de-industrialisatie in Duitsland.

Oekraïne heeft de Europeaan wakker geschud
Energie heeft dus een enorme impact op onze economie. Alleen hoefden we daar nooit bij stil te staan, omdat we de afgelopen 120 jaar - afgezien van recessies - elk jaar meer energie tot onze beschikking hadden dan het jaar ervoor. We leken de beschikking over meer dan voldoende energie te hebben. De oorlog in Oekraïne heeft mensen wakker geschud als het gaat om beschikbaarheid van energie, zeker in Europa. Velen lijken geen flauw idee te hebben van hoezeer onze menselijke beschaving nog steeds leunt op energie, vooral fossiele energie.

We lijken daarbij wel een dode hoek te hebben voor de verschillen tussen typen energie. Zo wordt steenkool algemeen gezien als een slechte vorm van energie door de hoge CO2 uitstoot. Laten we die vervangen door een goede vorm van energie, zoals windenergie. Maar elke vorm van energie is anders als het gaat om chemische, -ruimtelijke en -milieu eigenschappen. Daarvan zijn maar weinigen zich bewust.

Hernieuwbaar energie is niet hernieuwbaar
Als we verder in de toekomst kijken is CO2-neutraal zijn, in 2050 echt een sprookje. Hernieuwbaar energie is niet hernieuwbaar. Je moet installaties elke 20, 30 jaar vernieuwen. Waar laat je het soms giftige afval van de windturbines en zonnepanelen? Bovendien heeft hernieuwbare energie andere eigenschappen als energiebron dan kolen en gas. Het fluctueert. De zon schijnt niet altijd en de wind waait niet altijd even sterk. Daardoor sluit de productie van wind en zon niet goed aan bij de vraagprofielen van de consumenten.

Soms hebben we veel te veel en soms helemaal geen hernieuwbare energie. Dus of we laten vraag en aanbod gelijklopen met behulp van aardgas, kernenergie of zelfs kolen of we moeten het surplus opslaan in batterijen.  Voor batterijen is de vraag hoe groot die buffer moet zijn. Volgens sommigen moet die een maand zijn en volgens anderen twee dagen. Maar waar je ook voor kiest, als we stoppen met fossiele brandstoffen en overgaan op 100 % hernieuwbare energie hebben we honderden keren zoveel zonne- en windenergie nodig als nu. Wat alleen al een enorm beslag op de openbare ruimte legt.

Schaduwkant van de energietransitie
En stel dat we dat doen. Waar halen we alle koper, lithium, vanadium, nikkel en kobalt vandaan om zo sterk uit te breiden? Dat is een groot probleem en brengt ons bij de absolute schaduwkant van de energietransitie. Zeldzame metalen zijn essentieel voor de productie van elektrische voertuigen, straaljagers, windturbines en zonnepanelen, maar ook voor onze smartphones, computers, tablets en andere alledaagse apparaten. Maar de meeste mensen weten eigenlijk heel weinig over de manier waarop ze worden gewonnen, of over de ecologische en geopolitieke kosten hiervan. Zo wordt bij de kobaltproductie in Congo het vuile werk in de giftige grond gedaan door kinderhandjes.

Door ons los te maken van fossiele brandstoffen dreigt er een nieuwe afhankelijkheid te ontstaan. China is met afstand de grootste speler in de strijd om de grondstoffen van de toekomst. Europa en de Verenigde Staten zijn grotendeels afhankelijk van de aanvoer en verwerking van deze grondstoffen van China. En dat is gevaarlijk, want net als olie en gas kunnen grondstoffen ingezet worden als geopolitiek wapen. Om deze geopolitieke voorsprong te verkrijgen heeft China een groot deel van haar milieu moeten opofferen, want het mijnen en raffineren van deze grondstoffen is allesbehalve schoon.

Overal in Europa mijnen openen
Om de afhankelijkheid van China te verkleinen, wil Europa onder andere in eigen bodem op zoek naar deze grondstoffen. Silicium voor zonnepanelen wordt in Noorwegen uit kwarts gewonnen. De metalen die nodig zijn voor windmolens komen we in heel Scandinavië tegen. Daar vind je ook lithium en kobalt. Maar ook landen als Spanje en Frankrijk hebben grote voorraden. Dit betekent dat er overal in Europa mijnen moeten worden geopend.

Maar dan moet wel worden geaccepteerd dat dit ten koste van het milieu gaat. De enorme hoeveelheden benodigde zeldzame metalen die alleen ten koste van grote schade aan het milieu kunnen worden gewonnen, maken dat de energietransitie eigenlijk de grootste 'greenwashing' operatie in de geschiedenis is.

Kasper Walet

Kasper Walet is voormalig directielid van de agrarische termijnmarkt. Inmiddels is hij onder de naam Maycroft  al jaren werkzaam als onafhankelijk adviseur over energie en klimaat aan overheden en bedrijven van over de gehele wereld.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.